Khoảng thời gian gần Tết Nguyên Đán năm 2019, khi tôi vẫn còn ở Việt Nam, trong giờ làm việc tại cơ quan, bỗng tôi có điện thoại từ mẹ.

“Mày có còn tiền ở đó không chuyển khoản cho con Ngân mẹ nó đang đi viện”

Ngân là em họ con nhà dì của tôi, sinh cùng ngày cùng tháng cùng năm, chỉ khác mỗi giờ sinh, từ nhỏ chúng tôi đã lớn lên bên nhau và học chung trường, chung lớp.

Mẹ tôi thì vẫn thường thế, đôi khi những việc không liên quan đến phạm vi trách nhiệm cá nhân của bản thân nhưng mẹ vẫn thích tham gia, vì lý do yêu thương đối phương hay lý do nào khác, tôi cũng không chắc chắn.

Tôi cảm thấy rất khó chịu vì nhiều lần mẹ tôi yêu cầu tôi phải giúp đỡ một ai đó về kinh tế một cách bất thình lình như vậy, và phản ứng của tôi những năm tháng trước dĩ nhiên chỉ có thể là “nổi cáu”.

Trước đây - từ trước khi tôi khoảng 27 tuổi, có khá nhiều lần tôi cảm thấy mình không kiềm chế được những cơn tức giận sau khi giao tiếp với mẹ, hồi ấy thì tôi cũng chưa biết đến định nghĩa về ranh giới cá nhân cả, chỉ đơn giản tôi cảm thấy tôi không có trách nhiệm phải giúp đỡ một ai đó khi mà tôi thực sự không muốn.

Tôi trả lời mẹ: Nó cần sự giúp đỡ thì nó phải tự gọi điện cho con để hỏi mượn tiền chứ. Nó có tự gọi điện yêu cầu sự giúp đỡ đâu mà tự nhiên mẹ lại bảo con chuyển tiền? Làm gì có ai đi cho mượn tiền mà phải gọi điện cho đối phương chỉ để hỏi “Mày cần tiền không chị chuyển khoản cho mượn?” Nó cũng bằng tuổi con không còn là trẻ con nữa, nếu nó cần sự giúp đỡ nó sẽ tự gọi điện. Mẹ cũng bỏ ngay thói quen bao đồng chuyện của người khác đi!

Tôi tắt máy và từ chối sự giúp đỡ.

Sau đấy thì Ngân - em họ tôi, có nhắn tin qua zalo cho tôi hỏi mượn tiền để thanh toán viện phí cho mẹ. Tôi bảo: Chị chỉ còn tiền mặt thôi với cả gần Tết rồi nên chị chỉ cho mượn được ít hôm, trước Tết hoặc sau Tết vài hôm là chị cần khoản tiền đó. Nếu em cần mượn thì qua chỗ chị chị đưa tiền mặt cho em.

Thời gian ấy tôi sống chung với chồng cũ, số tiền đó chúng tôi dự định đi du lịch Đà Nẵng sau Tết Nguyên Đán nên tôi không thể cho người thân mượn tiền chung của hai vợ chồng được.

Ngân có vẻ không hài lòng với yêu cầu của tôi.

Sau đấy tôi cũng không bận tâm nhiều đến nữa vì tôi chỉ có thể giúp được thế nào tôi đã nói rõ với Ngân rồi. Nhưng mẹ tôi thì lại lấy tiền của mẹ cho nhà Ngân mượn, tất nhiên với cương vị của mẹ là em ruột mình đi viện mẹ cũng có những tình cảm riêng tư khó nói ra, với lại mẹ tôi thì từ xưa vẫn luôn thế - không bao giờ rõ ràng về vấn đề ranh giới cá nhân trong các mối quan hệ cả, mẹ thường hay lẫn lộn trách nhiệm của bản thân và trách nhiệm của người khác.

Mấy năm sau món tiền đó cũng chưa được hoàn lại, dì tôi đau ốm liên miên nên phải bán đất trả nợ, lúc ấy mẹ tôi mới tính nhận lại số tiền đó nhưng thời gian trôi qua đã lâu không ai nhớ nổi chính xác là ai cho mượn tiền nữa. Thành ra mẹ tôi thì vẫn nhớ là chưa lấy lại số tiền đó, Ngân thì nói em không mượn chị tiền kể từ lần chị từ chối giúp đỡ em, còn tôi không biết mẹ tôi đã lấy lại số tiền đó hay chưa nữa. Vậy là lúc ấy cả nhà mới gọi điện qua lại lẫn nhau, kẻ nhớ người quên, thành ra mâu thuẫn xảy ra. Mãi ít hôm thì chồng của dì tôi mới nhớ là chính chú nhận tiền trực tiếp từ mẹ, và lúc ấy hoàn trả lại số tiền cho mẹ tôi.

Tôi có chia sẻ với bố về việc mẹ vị phạm ranh giới cá nhân của người khác, khi người ta chưa yêu cầu sự giúp đỡ thì mình không cần phải lên tiếng (dì tôi, chồng dì hay Ngân - con dì), và những vấn đề không thuộc phạm vi trách nhiệm của tôi thì tôi sẽ từ chối giúp đỡ nếu bản thân không có khả năng giúp đỡ, bố tôi cũng hoàn toàn đồng ý!

Hơn nữa thực sự thì nhà dì tôi kinh tế khi ấy còn khá giả hơn gia đình tôi. Ngân đi học đại học được bố mua cho điện thoại cảm ứng mới, còn tôi chỉ có con điện thoại bàn phím một người dì khác cho tôi. Ra trường tôi phải tự đi làm tích góp chi tiêu để mua xe máy riêng, còn Ngân thì được bố mua cho mà chẳng cần sự nỗ lực nào.

Tôi không nghĩ gia đình mình khá giả hơn gia đình Ngân, và hơn hết là kể cả tôi có kiếm được tiền hơn Ngân hay tự lập hơn Ngân thì tôi cũng không có nghĩa vụ và trách nhiệm phải giúp đỡ Ngân và gia đình Ngân - khi mà những điều đó quá khả năng mà tôi có thể giúp đỡ.

Bạn thấy đó, nếu tôi vẫn là một đứa con ngoan của mẹ như trước kia - trước những năm 27 tuổi thì có lẽ tôi đã khá nhiều lần để mẹ xâm phạm ranh giới cá nhân của mình gây ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của mình. Nhưng sau này khi trưởng thành tôi hiểu mình cần rõ ràng hơn trong cách sống của mình, rõ ràng hơn trong việc vạch ra ranh giới cá nhân - tôi đã có những phản ứng rõ ràng đối với mẹ, lâu dần mẹ tôi cũng hiểu hơn và thay đổi…

Và còn tiếp…